Toen ik Ilja 10 jaar geleden ontmoette, was hij net een jaar gescheiden. Ik was toen 24 en hij 37, en zijn zoons waren 8 en 11. Toen we na een tijdje samen gingen wonen, bleek ons samengestelde gezin behoorlijk ingewikkeld te zijn.
Iedereen had namelijk pijn van de scheiding; mijn stiefzoons waren hun veilige basis kwijt, Ilja voelde zich schuldig, zijn ex was rancuneus, en tussen hem en haar bestond een onuitgesproken conflict.
Gezinsleden krijgen automatisch in elk gezinssysteem een rol toebedeeld. Niet vreemd dat die van mij de zondebok werd, de schuldige. Dit betekende dat iedereen zijn eigen pijn op mij kon projecteren.
Handig voor het systeem zo’n bliksemafleider – immers, door iemand anders de schuld te geven, hoef je je eigen aandeel niet onder ogen te zien – maar vervelend voor mij.
Vrijwel ieder gezin kent een zondebok en stiefmoeders/vaders zijn een ideale kandidaat. Het zijn immers ‘vreemden’ van buiten het systeem. In sprookjes staat De Heks symbool voor deze rol.
Wat de rol nog moeilijker maakt, is dat de zondebok niet alleen verantwoordelijk gehouden wordt voor de pijn, maar ook voor het oplossen daarvan. Zo vond, in ons geval, Ilja dat ik maar beter mijn best moest doen.
Ik vond dit alles loodzwaar en oneerlijk en lang voelde ik mij boos, verdrietig en machteloos. Na veel aan mijzelf te hebben gewerkt, en nu als (relatie)therapeut, begrijp ik beter hoe dit alles werkt en wat ik destijds anders had kunnen doen.
De pijn van anderen had ik niet op kunnen lossen, maar wél had ik grenzen kunnen stellen en beter voor mijzelf kunnen opkomen. Dan had ik meer rust en ruimte gehad.
Wat ik nu ook kan zien, echter, is dat ik toen niet anders kon, omdat ik op een andere plek was. Daarmee voel ik compassie voor mijn jongere ik. Ook dat is één van de vele waardevolle lessen die in deze moeilijke ervaring verstopt zaten.
Zoals gezegd: vrijwel elk gezin kent een zondebok. Soms is het een kind, soms een ouder, soms een stiefouder. Wie is in jouw gezin de zondebok?
Fleur.
